نکات استفاده از دستگاه اندازه گیری سطح اکسیژن خون(دستگاه پالس اکسیمتری)

مقدمه

گروهی از بیماران مبتلا به بیماری کووید-۱۹ علائمی از تنگی ‌نفس را نشان می‌دهند و برخی از افراد با وجود پایین بودن اکسیژن خون، احساس تنگی نفس ندارند. در این گروه از بیماران، ویروس باعث آسیب رساندن به کیسه‌های هوایی کوچک ریه می‌شود و این کیسه‌ها با مایع، سلول‌های التهابی و سایر مواد پر می‌شوند و در نتیجه جلوی انتقال اکسیژن به جریان خون گرفته می‌شود. در چنین شرایطی سطح اکسیژن خون افت می‌کند و بیمار دچار تنگی نفس می‌شود. بروز این عارضه پزشکان را به فکر توصیه به استفاده از دستگاه «پالس اکسیمتر» توسط بیماران کووید-۱۹ در خانه انداخته است تا بیماران قبل از این که وضعیتشان وخیم شود، به بخش اورژانس مراجعه کنند. پالس اکسیمتر دستگاه کوچکی است که دور انگشت قرار داده می‌شود و میزان اکسیژن خون را اندازه می‌گیرد. میزان طبیعی اکسیژن خون انسان در اندازه‌گیری با پالس اکسیمتر حدود ۹۷ درصد است، مگر اینکه از قبل بیماری زمینه‌ای ریوی وجود داشته باشد. معمولا هنگامی که سطح اکسیژن در این اندازه‌گیری به زیر ۹۰ درصد کاهش یابد، باعث نگرانی می‌شود، چرا که ممکن است بر میزان اکسیژنی که باید به مغز و سایر اندام‌های حیاتی برسد، تاثیر بگذارد. در این شرایط افراد دچار گیجی و خواب‌آلودگی می‌شوند. هنگامی که این میزان به زیر ۸۰ درصد برسد، بیمار در وضعیت خطرناکی است و احتمال آسیب به اندام‌های بدن افزایش می‌یابد. حال این سوال مطرح می شود که نکات استفاده از دستگاه پالس اکسیمتری چیست؟

شواهد موجود در زمینه پاسخ به سوال 

پالس اکسیمتر دستگاهی جهت اندازه گیری میزان اکسیژن در خون است، این دستگاه میزان اشباع اکسیژن هموگلوبین را در بافت ‌های محیطی اندازه‌گیری کرده و درجه اشباع اکسیژن خون بیمار را نشان 
می ‌دهد. بهتر است نکات زیر را حین خرید و یا استفاده از دستگاه مدنظر داشته باشید:
-    پالس اکسیمتر نیز مانند سایر تجهیزات پزشکی انواع مختلفی دارد. برخی از مدل های این دستگاه‌ها اعداد نادرستی را نشان می‌دهند. بنابراین هنگام خرید توجه کنید که دستگاه، تاییدیه وزارت بهداشت را داشته باشد زیرا در غیر این صورت کارآمد نخواهد بود. 
-    پالس اکسیمتر در انگشت های سرد عملکرد ضعیف خواهند داشت، لذا قبل از استفاده انگشت مورد نظر را کمی ماساژ دهید تا گرم شود.
-    بین دستگاه و انگشت نباید مانعی مانند ناخن مصنوعی، لاک، تتو، رنگ حنا و غیره وجود داشته باشد. 
-    برخی از این دستگاه ها علاوه بر انگشتان دست، در نواحی دیگری از بدن مانند لاله گوش، انگشت شست پا، بینی قابل استفاده هستند. 
-    قراردادن نادرست دستگاه بر روی ناحیه مورد نظر می تواند در اندازه گیری اختلال ایجاد کند. 
-    مواردی از قبیل تابش مستقیم نور خورشید به بخش تولید کننده امواج دستگاه، نور زیاد اتاق، دمای بالا یا پایین تر از حد معمول ناحیه مورد نظر، اختلالات عروقی و نوسان در فشار خون می تواند در اندازه گیری سطح اکسیژن خون اختلال ایجاد کند.
-    پالس اکسیمتر را در هیچ نوع مایعی غوطه ‏ور نکنید. 
-    در حضور تجهیزات تصویربرداری مانند ام آر آی و  سی تی اسکن از دستگاه پالس اکسیمتر استفاده نکنید. 
-    قسمت انگشتی کابل بیمار را بوسیله پنبه و الکل تمیز نگهدارید. 
-    میدان‌های الکترومغناطیسی قوی، عملکرد دستگاه پالس اکسیمتر را تحت تاثیر قرار می‏دهند. 
-    در خصوص انتخاب و خرید نوع دستگاه پالس اکسیمتر باید به میزان دقت اندازه گیری آن توجه داشت. بسیاری از انواع این دستگاه، دارای قابلیت های دیگری همچون تعیین ضربان قلب، دمای بدن، میزان کالری مصرفی و غیره نیز هستند.
-    برخی از پالس اکسیمترها دارای سیستم هشدار ثابت و یا منعطفی هستند که می توان با تنظیم کردن آن بر روی یک عدد مشخص، به محض بالا رفتن ضربان قلب و حجم اکسیژن موجود در خون، با به صدا در آمدن دستگاه متوجه شرایط غیر طبیعی خود و یا بیمار شد. 
 

نتیجه‌گیری

از آنجا که در بیماری کووید-19 بدلیل آسیب بافت ریه ممکن است کاهش سطح اکسیژن خون رخ دهد، استفاده از دستگاه پالس اکسیمتری برای سنجش میزان اکسیژن خون قبل از وخیم تر شدن حال بیمار می تواند مفید باشد. بدین منظور باید در هنگام خرید این دستگاه ها، به تاییدیه وزارت بهداشت و استانداردهای لازم توجه کرد و برای سنجش صحیح نکاتی همچون نبود وسایل اختلال ایجاد کننده در عملکرد دستگاه، عدم استفاده از لاک، ناخن مصنوعی و غیره ، نصب صحیح دستگاه در محل مورد نظر و تمیز کردن قسمت انگشتی کابل بیمار با الکل را مدنظر قرار داد.

منابع

1. https://www.darmankala.com/blog/pulse-oximeter-introduction/
2. https://www.meditech.com.cn/Medical-product/About-Pulse-Oximeter-iranian.html
3. https://tanafosi.com/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%86%D8%AD%D9%88%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%B3-%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%AA%D8%B1/
4. https://www.atisport.com/article/b2385/%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%B3-%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%AA%D8%B1
5. https://www.berankard.com/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF-%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%B3-%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%AA%D8%B1/