چگونه اخبار و اطلاعات واقعی در زمینه سلامت را از شایعات تشخیص دهیم؟

مقدمه

امـروزه حجـم قابل توجهـی از وقت مـا صرف تعامـلات آنلاین از طریـق رسـانه های اجتماعـی می شـود و این رسـانه ها بـه یـک ابـزار مهـم بـرای کسـب آگاهـی از آخریـن تحـولات و رویدادهـای جهـان پیرامـون تبدیـل شـده اند. رسانه های اجتماعی می‌توانند همچون شمشیر دو لبه - هم به عنوان یک کانال مناسب برای تبادل ایده و هم مجرایی برای انتشار اخبار جعلی - باشند. حال این سوال مطرح می شود که چگونه اخبار و اطلاعات واقعی را از شایعات تشخیص دهیم؟

شواهد موجود در زمینه پاسخ به سوال 

یکـی از تهدیـدات مهـم رسـانه ای در جوامع امروز انتشـار گسـترده اخبار جعلی است. فرهنگ لغت اخبار جعلی را چنین تعریف می کند: «اطلاعات نادرست، غالبا جنجالی که در پوشش گزارش خبری منتشر می‌شود». اینکـه هـر فـرد در رسـانه های اجتماعـی می توانـد یـک منبع خبـری باشـد، نگرانی هایی را در مـورد اعتبار منابع خبـری و افزایش سـرعت انتشـار خبـر جعلی بـه وجـود آورده، و می توانـد اثـرات اجتماعی منفی بـه همراه داشـته باشـد. افـراد ممکن اسـت دروغ های عمـدی را به عنـوان حقیقت بپذیرنـد، به اخبـار مشـروع واکنـش نشـان داده و اعتبـار کلـی «اکوسیستم خبر» از بین برود. بنابراین بسیار مهم است که بتوانیم اخبار و اطلاعات واقعی را از شایعات و اخبار جعلی تشخیص دهیم. برای این کار کافیست به چند نکته که توسط سازمان جهانی بهداشت منتشر شده، توجه کنیم:
منبع خبر را بررسی کنید: مطمئن شوید که خبر از منبعی معتبر به دست شما می رسد. اگر خبر از وب سایتی به دست شما رسیده که برایتان آشنا نیست درباره آن وب سایت اطلاعات کسب کنید.

1. از عنوان خبر فراتر بروید و به موضوع خبر دقت کنید: عناوین ممکن است به منظور جذب مخاطب بیشتر عمداً پر شور یا تحریک کننده باشد. عنوان خبرهای جعلی اغلب جالب هستند. اگر عنوان خبر باورناپذیر باشد این احتمال هست که خبر جعلی باشد. 
2. نویسنده را بررسی کنید: در مورد نویسندگان جستجو کنید. آیا معتبر هستند؟ آیا واقعی هستند؟ نبود هیچ منبعی یا بی نام بودن نویسنده می تواند نشانه جعلی بودن خبر باشد. 
    
3. تاریخ ها را بررسی کنید: گزارش های خبری جعلی ممکن است زمانبندی هایی داشته باشند که بی معنا باشد یا ممکن است زمان رخداد آنها تغییر داده شده باشد.
4. شواهد اثبات کننده را بررسی کنید: اینکه هیچ منبع دیگری آن خبر را گزارش نکرده می تواند نشانه جعلی بودن خبر باشد.
5. تعصبات خود را بررسی کنید: اینکه چرا ممکن است به یک خبر خاص جلب شده باشید. تعبیر شما از آن چیست؟ چرا چنین برخوردی کردید؟ آیا این فرضیات شما را به چالش می کشد یا آنچه را می خواهید بشنوید به شما می گوید؟ از تفسیر یا عکس العمل خود چه چیزی یاد گرفتید؟
6. از خبرگان بپرسید / سراغ حقیقت یاب ها بروید: در صورت تردید، از متخصصان آن حوزه سوال کنید. همچنین سازمان های معتبر علمی و بین المللی هستند که به بررسی صحت مطالب منتشره می پردازند، سازمان هایی نظیر snopes.com، politifact.com، factcheck.org، truthorfiction.com، hoax-slayer.com و urbanlegends.about.com و رسانه های خبری جهانی که بر کشف اطلاعات نادرست متمرکز هستند. در ایران نیز می توان با بخش های پاسخگوی دانشگاهی / تخصصی و مراکز بهداشتی درمانی مشورت کنید. وب سایت و صفحه اینستاگرامی دانشکده بهداشت دانشگاه تهران نیز به این منظور فعال است. همچنین سامانه های تلفنی 4030 می تواند راهنما و پاسخگوی تردیدهای افراد باشد. 

نتیجه‌گیری

در عصر ارتباطات بسیار مهم است که بتوانیم اخبار و اطلاعات واقعی را از شایعات و اخبار جعلی تشخیص دهیم. توصیه های سازمان جهانی بهداشت در بالا ذکر شده است. لازم است تا زمانی که از درستی مطلبی مطمئن نیستیم آن را در شبکه های اجتماعی منتشر نکنیم. و در مواردی که تردید هایی مطرح است، با کمک توصیه های سازمان جهانی بهداشت که در متن به آنها اشاره شد، به بررسی درستی مطلب بپردازیم.  شیوه بررسی درستی مطالب منتشره را با دوستان و اطرافیان خود به اشتراک بگذاریم.

منابع

1. Azadi MH, Saei MH, Alborzi Davati H. The Differences of “Fake News” And “Rumor” From The Perspective of Academic Documents, Scholars and Theoreticians of Journalism, News and Communications Sciences. Journal of Interdisciplinary Studies in Communication & Meddia, 2019: 2(3): 11-36.
2. https://www.who.int/news-room/spotlight/let-s-flatten-the-infodemic-curve
3. https://guides.stlcc.edu/fakenews/spotfakenews
4. https://researchguides.smu.edu.sg/evaluatenews
5. Zhao Z, Zhao J, SanoY, et al. Fake news propagate differently from real news even at early stages of spreading. EPJ Data Sci, 2020: 9(7).